Schaapskooi Bargerveen

Schaapskooi te Bargerveen is de grootste schaapskooi van Nederland. Dit complex is een goed voorbeeld van regionale ontwikkelingen welke betekenis hebben op een grotere schaal. Met de provincie Drenthe en Staatsbosbeheer als opdrachtgevers is een bijzonder duurzaam complex gerealiseerd waarbij het circulaire / biobased karakter exemplarisch is voor de hedendaagse & regionale architectuur.

Het Natura 2000 gebied Bargerveen gelegen tussen Emmen en de Duitse grens is een hoogveenreservaat waar gestreefd wordt naar behoud en herstel van het aanwezige hoogveen. Daarvoor moet de waterhuishouding op orde zijn en verschralingsbeheer worden toegepast. Het Bargerveen wordt permanent door een herder met een schaapskudde van circa 1000 schapen en 80 runderen begraast en Staatsbosbeheer is de beheerder van het gebied. De huidige schaapskooi bevindt zich nu op een locatie die door de Natura 2000-maatregelen dusdanig nat wordt dat deze niet meer gebruikt kan worden. Daarnaast bevindt de huidige schaapskooi zich nu op een ongunstige locatie om van daaruit een goed begrazingsbeheer te kunnen voeren.

Locatie
De locatie van de nieuwe schaapskooi is gelegen in een gebied wat de overgang vormt van het oude hoogveen op het Bargerveen naar de akkerbouwgronden rond het dorp Weiteveen. De bestaande hoogteverschillen van het terrein vormen de contouren van het nieuwe inrichtingsplan. De lager gelegen delen worden ingezet ten behoeve van de waterhuishouding en de hoger gelegen delen worden ingezet ten behoeve van de gebouwen, wegen en paden. De plek voor de schaapskooi is gelegen op het meest hoge deel van het beschikbare terrein op aanzienlijke afstand van de dorpsrand. De gebouwen worden zodanig gepositioneerd dat de oriëntatie overeenkomt met de ontginningsrichting van het landschap. De nieuwe schaapskooi vormt als het ware een eigentijdse Drentse nederzetting welke een sterke verankering in het landschap heeft.

Kenmerkende onderdelen zijn de onverharde schapendriften, bouwen op natuurlijke hoogte, lokale bouwmaterialen, harmonieuze leefomgeving voor mens en dier en zachte overgangen tussen gebouw, erf en landschap. De nieuwe schaapskooi met bedrijfsgebouwen en bedrijfswoning vormen het bedrijfsmatige hart van het plan. De horeca en informatieruimte vormt het publieke gezicht. Samen vormen ze enerzijds een eigentijdse nederzetting met moderne materialen als gelamineerde houten spanten, daken van pv panelen en grote glazen puien, anderzijds refereert het plan aan de plaggenhutten van de veenarbeiders uit de tijd van de ontginning. Bijzonder kenmerk van de plaggenhutten is dat deze daken door hun gras begroeiing natuurlijk aansluiten op het landschap. Dit beeld is ontleend aan het beroemde schilderij van Vincent van Gogh: Veenkeet.

Bedrijf vs publiek
Het plan heeft een heldere scheiding tussen het publieke deel en het bedrijfsmatige deel. Dit is noodzakelijk om een efficiënte bedrijfsvoering te kunnen runnen maar ook een publieksveilige situatie te creëren. Het bedrijfsmatige deel van de schaapskooi is georganiseerd rond een centraal erf. Dit is niet toegankelijk voor publiek. Doormiddel van een andere erfverharding wordt dit voelbaar gemaakt. De gebouwen zijn zo gepositioneerd dat efficiënte werklijnen mogelijk zijn.

Bedrijfsgebouwen
De bedrijfsgebouwen kenmerken zich door grasdaken met een flauwe helling en dakvlakken met een steile helling met een antraciet staaldak met PV panelen. Deze daken geven een prachtige verbinding met het landschap maar dragen bij in de klimaatbeheersing van de gebouwen. Door het grote gewicht van de daken was het zowel duurzamer als financieel aantrekkelijker om houten spanten toe te passen. Het aangezicht van de gebouwen wordt bepaald door het ritme van gelamineerde houtspanten met daartussen de gevels. De gevels zijn gemaakt van een betonnen plint met daaraan een verticale half open gevelbekleding van inlands Lariks. Onder de overstekken zijn op diverse plaatsen nestkasten opgenomen. In de verspringende nok wordt een strook gemaakt voor ventilatie en daglichttoetreding in de schuren. In de schaapskooi en rundveestal is voor het publiek een balkon aanwezig waar vanaf een uitzicht is in de schuren en op de dieren.

Publiek
Het publieke gedeelte met een gebouw voor informatie en horeca/ restaurant heeft een prachtig uitzicht over het Bargerveen en is prominent gelegen aan de schapendrift waarover de schapen naar de schaapskooi lopen. De toegangsweg vanuit het dorp en fiets- en wandelpaden ontsluiten het gebouw. In verschijningvorm kenmerkt dit gebouw zich door een groot grasdak en een oplopend talud. Grotere keien vormen accenten in de publieke route naar dit gebouw en naar de activiteitenweide en de publieke balkons. Hiermee onderscheiden de publieke gebouwen en terreinen zich van de bedrijfsmatige gebouwen en erf. Bovenop het gebouw is een panorama terras met een weids uitzicht over de omgeving. Doormiddel van paden in het landschap kunnen de publieke balkons in de stallen worden bereikt. Het publiek kan daarmee heel dicht bij de dieren komen zonder dat er veiligheidsrisico’s zijn.

Circulair/ biobased
In het gebouw en landschap is maximaal gebruik gemaakt van biobased materialen. De bouwdelen eenvoudig te demonteren zodat de materialen hergebruikt kunnen worden. Het toegepaste hout komt grotendeels uit de eigen bossen van Staatsbosbeheer. De bestrating en gevels van veldkeien komen uit de gebieden van Staatsbos. Daarnaast is gebouwd met een lokale aannemer en lokale materialen. Ook het beperken van de transportbewegingen maakt deel uit van een duurzaam gebouw. De materialisering en detaillering is onderhoudsarm uitgevoerd. Het onderhoud van de grasdaken wordt natuurlijk gedaan door de schapen zelf.
In opdracht van de provincie Drenthe heeft DAAD Architecten het ontwerp gemaakt voor een nieuwe schaapskooi op het Bargerveen. Het ontwerp is tot stand gekomen in samenwerking met Prolander, Staatsbosbeheer, Schaapsherder en gemeente Emmen. Het ontwerp voor het landschap is in samenwerking met Martin van Dijken van Prolander gemaakt.

DAAD Architecten

DAAD Architecten is een bureau voor ontwerp en onderzoek, gericht op realisatie. We werken aan opdrachten van verschillende aard en omvang, maar zijn altijd gericht op de wensen van de gebruiker(s) en de context van het project. DAAD staat voor vernieuwende en eigentijdse architectuur, die voortborduurt op de context en de cultuurhistorische betekenis van de plek. Complexiteit, soberheid, eenvoud en degelijkheid gaan in onze ontwerpen samen – onze gebouwen laten zich op verschillende manieren ervaren. Bij elk bezoek is er een nieuwe verrassing. De opgaven waar wij aan werken variëren van zorg, hergebruik en renovatie van gebouwen, agrarische architectuur, tot en met kleinschalige en individuele woningbouw. Daarbij werken we nauw samen met partijen in de sfeer van productontwikkeling, gebiedsvisies en landschapsinrichting. Ontwerp en onderzoek gaan daarbij steeds hand in hand – het een kan niet zonder het ander.